شاخص هاي كرامت انساني

شاخص هاي كرامت انساني

 با استناد به متن آموزه هاي ديني، مي توان معيارهايي را براي كرامت انساني معرفي نمود كه مبنايي باشد براي  آنكه مشخص شود فردي صاحب كرامت است يا خير؛همچنين اين شاخص ها، معيارهايي را براي آنكه افراد صاحب كرامت نفس شوند،  معرفي مي نمايد.

1. خويشتن داري

يكي از معيارهايي كه مشخص كننده انسان هاي با كرامت است، خويشتن داري ومالكيت هواي نفس است. انسان كريم بر زبان،  غضب و اميال خويش تسلط دارد، چشم و دلي پاك دارد و هواي نفسش در نظرش كوچك و پست است.

امام علي (ع) در اين خصوص چنين بيان مي دارند: «الكريم من تجنب المحارم وتنزه عن العيوب»؛[82]  انسان باكرامت كسي است كه از حرام اجتناب مي كند و از همة  عيب ها منزه و پاك است. «من كرمت نفسه، صغرت الدنيا في عينه ومن هانت نفسه كبرت الدنيا في عينه»؛[83] هر كس كرامت نفس داشته باشد ، دنيا در ديده اش كوچك است وهر كس نفسش خوار باشد دنيا در ديده اش بزرگ است. «أملك عليك هواك وشحّ بنفسك عمّا لا يحلّ لك،  فإنّ الشحّ بالنّفس حقيقة الكرم»؛[84] هواي نفست را نگه دار و نسبت به خويشتن از آنچه حرام است بخل بورز؛ زيرا بخل نسبت به خويشتن،  حقيقت كرم است. «من كرمت عليه نفسه هانت عليه شهوته»؛[85] آن كس كه كرامت نفس دارد، شهوات و تمايلات نفساني، نزدش خوار و حقير است. «من كرمت عليه نفسه لم يهنها بالمعصية»؛[86] آن كس كه كرامت نفس دارد ، هرگز آن را با ارتكاب گناه و نافرماني پست و موهون نمي سازد. «ثلاثة تدلّ علي كرم المرء؛ حسن الخلق، كظم الغيظ وغضّ الطّرف»؛[87] سه چيز گواه كرم مرد است: خوش خويي، غلبه برخشم و چشم پوشي.

2. نرم خويي وخوش اخلاقي

معيار ديگري كه نشانگر كرامت انساني است،  خوش اخلاقي و نرم خويي است.

علي(ع) مي فرمايند: «من الكرم لين الشّيم»؛[88]  نرم خويي از كرم است. و «والكرم حسن السّجية»؛[89] خوش رفتاري از كرامت است. و «يستدلّ علي كرم الرجل بحسن بشره وبذل برّه»؛[90] بر كرامت آ دمي، با گشاده رويي و  نيك خويي و احسان كردنش استدلال شود.

3. پايبندي به عهد و پيمان

كريمان، كساني هستند كه هنگام بستن عهد و پيمان و دادن وعده، خود را ملزم به انجام آن مي دانند.

مولاي متقيان چنين تأكيد دارند كه: «مِن الكرم الوفاء بالذِمم»؛[91]  از نشانه هاي كرامت، وفاي به تعهدات است. و «الكرم بذل الجود وانجاز الوعود»؛[92]  كرامت، بخشش را به كار بستن و پيمان ها را به جاي آوردن است. و «الكريم إذا وعد وفي وإذا تواعد عفي»؛ كريم هنگامي كه وعده اي مي دهد به آن  وفا مي كند و هنگامي كه به او وعده اي داده مي شود، از آن  در مي گذرد. و «سنّة الكرام الوفاء بالعهود، سنّة اللئام الجحود»؛[93] سنت انسان هاي كريم، وفاي به پيمان ها است و سنت انسان هاي لئيم، انكار و تكذيب است.

.

.

.

4.  سادگي

انسان كريم، انساني ساده و از پيچيدگي ها و داشتن نيت هاي پنهاني به دور است از اميرمؤمنان، علي(ع) در غررالحكم نقل شده است كه مي فرمايند: «الكريم إبلج واللئيم ملهوج»؛[94] انسان كريم، روشن و آشكار است و انسان لئيم پيچيده.

5. آبروداري

براي انسان كريم حفظ جايگاه اجتماعي، حرمت و آبرو اهميت بالايي دارد، او نمي خواهد مورد اهانت قرار گيرد و خوار شود. براي او حفظ آبرو از حفظ مال مهم تر است. امام علي(ع) مي فرمايند: «الكرم إيثار العرض علي المال، اللّؤم إيثار المال علي الرّجال»؛[95] كرم عبارت است از: برگزيدن آبرو بر مال و لئامت عبارت است ازگزيدن مال بر مردم.

و در حديث ديگر نيز مي فرمايند: «الكريم مَن صان عرضه بماله، اللئيم مَن صان ماله بعرضه»؛[96] كريم كسي است كه آبرويش را با بذل مالش حفظ مي كند درحالي كه لئيم كسي است كه مالش را با بذل آبرويش نگه مي دارد.

6. احسان

يكي ديگر از شاخص هاي انسان هاي كريم احسان آن ها است. انسان كريم از احسان كردن و بخشيدن مال لذت مي برد. او بيشتر دست دهنده دارد تا دست گيرنده، در حالي كه لئيم از گرفتن و بهره گيري از ديگران لذت مي برد.

علي(ع)  در اين خصوص مي فرمايد: «الكريم من بذل إحسانه، اللئيم من كثر امتنانه»؛[97] كريم كسي است كه احسانش را مي پراكند در حالي كه لئيم كسي است كه تقاضاي بسيار دارد. «ليس من عادة الكرام تـﺄخير الإنعام»؛[98] تأخير احسان از خوي كريمان نباشد. «الكريم من سبق نواله سؤاله»؛[99] كريم كسي است كه بخشش او بر تقاضايش سبقت گرفته است. «الكريم من بدأ بإحسانه»؛[100] كريم كسي است كه به احسان كردن پيشي مي گيرد. «مِن تمام الكرم إتمام النّعم»؛[101]  كمال كرامت، احسان كامل است.

7.  بخشش (عفو)

بخشيدن گناهان و جرايم ديگران از سنت كريمان است، آنان بدي را با نيكي پاسخ مي دهند و هنگامي كه قدرت مي يابند، دست به عفو و بخشش مي زنند.

اميرمؤمنان(ع) مي فرمايند: «المبادرة إلي العفو من أخلاق الكرام،  المبادرة إلي الانتقام من أخلاق اللّئام»؛[102] اقدام به بخشش از اخلاق كريمان است و اقدام به انتقام از اخلاق لئيمان است. «الكريم من جازي الإساءة بالإحسان»؛[103]  انسان باكرامت كسي است كه بدي را با نيكي پاسخ مي دهد. «الكريم إذا قدر صفح وإذا ملك سمح وإذا سئل أنجح»؛[104] كريم كسي است كه اگر قدرت پيدا كند، مي بخشد و اگر دارايي بيابد ارزاني مي دارد و اگر مورد سؤال واقع شود، درخواست را برآورد. «ليس من شيم الكرام تعجيل الانتقام»؛[105]  از صفات انسان هاي كريم تعجيل در انتقام نيست.